Yağmur ormanının bekçileri: Mentawai’ler

Mentawai halkı ya da Mentawai insanları olarak bilinen kabile nerede yaşıyor? Avlanarak beslenen, dişlerini sivrilten bu topluluk hakkında tüm merak edilenler Atlas Mayıs 2019 arşivinden:

Endonezya’nın Siberut Adası doğada her şeyin ruhunun olduğuna inanan, vücutlarını dövmelerle süsleyip dişlerini sivrilten Mentawai halkına ev sahipliği yapıyor. Çağlar öncesinden gelen yaşam biçimleri, değişen zamana ve tüm engellere rağmen yağmur ormanlarının derinlerinde varlığını sürdürüyor.

Yazı ve Fotoğraflar: Fatoş KALINKAYA

Mentawai Adaları, Endonezya’nın Sumatra Adası’nın açıklarında Hint Okyanusu’nda uzanıyor. Pagai Utara, Pagai Selatan, Sipura ve Siberut’tan oluşan, her biri tropikal bir cennet olan adaların en büyüğü 4 bin kilometrekarelik Siberut. Yağmur ormanlarının kapladığı, bitki ve hayvan varlığı açısından son derece zengin, önemli bir kısmı ulusal park statüsüyle koruma altında olan Siberut ayrıca bölgenin kadim sakinleri Mentawai halkının en kalabalık yaşadığı bölge.

Yağmur ormanlarında ve kıyı bölgelerinde yaşayan yarı göçebe ve avcı toplayıcı Mentawai’ler, dillerini ve geleneklerini ısrarla yaşatıyor. İnançlarında doğa ruhları önemli yer tutan bu topluluğa göre hem canlıların, hem de cansız nesnelerin birer ruhu var. Yüzlerce yıldır sürdürdükleri diş sivriltme, bedeni dövmelerle kaplama gibi gelenekler ruhani bir özellik taşıyor; bunun yanı sıra güzellik anlayışlarını ve doğayla bir olma arzularını ifade ediyor. Endonezya hükümeti 1954 yılında Mentawai halkından geleneksel inançlarını bırakmalarını, Hıristiyanlık ya da Müslümanlıktan birini seçmelerini istedi. Mentawai’ler domuz yetiştirdiklerinden ve bu hayvan günlük yaşamlarında önemli yer tuttuğundan Hıristiyanlığı seçti. Ama geleneksel yaşam ve inanç biçimleri, dış dünyayla çok sınırlı bir ilişkiye sahip bu toplulukta büyük ölçüde varlığını sürdürdü. Ancak son yıllarda genç Mentawai’ler arasında köylerini bırakanlar ve büyük yerleşimlere göç edenler oluyor. Bu durum Mentawai’lerin sosyal dokusunda önemli değişiklikler yaratıyor.

Mentawai’ler yağmur ormanının derinliklerinde klanlar halinde dağınık şekilde yaşıyor. Köyler akarsuların kenarlarında direkler üzerine kurulmuş evlerden oluşuyor. Uzun evlere de rastlanıyor. Yiyecek olarak da faydalandıkları palmiyelerin yapraklarıyla, kulübelerinin çatısını kapatıyorlar. Nehirden balık tutuyor, ormanda zehirli oklarla avlanıyorlar ve bu konuda da oldukça iyiler.

Gündelik yaşamlarına konuk olduğum Mentawai’lerle, aradaki dil sorununa rağmen iletişim kurmayı, ortak bir beden dili oluşturmayı başardık. Topluluk içinde işbölümü yapıldığı hemen göze çarpıyor. Örneğin balık tutma işi kadında, erkekler ise ormanda avlanıyor. Mentawai’ler, orman içinde dar alanlarda yumrularından yararlandıkları bitkiler yetiştiriyor, sofrada hindistancevizi de önemli yer tutuyor. Topluluk içinde tütün ve çay tüketimi de çok yaygın. Bu ihtiyaçlarını binlerce yıldır yapıldığı gibi takas usulüyle karşılıyorlar. Tropikal iklimin hüküm sürdüğü, sıcak ve nemli Siberut Adası’nda çamur nedeniyle bir yerden başka bir yere gitmek oldukça zor.

Mentawai Adaları’na 2 bin yıl önce geldiği düşünülen Mentawai halkı çağlar öncesinden gelen benzersiz bir mirası, doğa ve insanın bir arada olduğu özel bir yaşam deneyimini günümüze taşıyor.

Tüm hakları Atlas Dergisi’ne aittir. Makale ve fotoğrafları izinsiz kullananlar hakkında yasal işlem başlatılacaktır.