Antalya Finike’nin Gökbük mahallesinde Pıngıdık ateşi yakıldı, yüzü kömür karasıyla boyanmış, keçi postu giymiş bir ergen, yaşıtlarıyla ev ev dolaşıp yüzlerce yıllık mirası yeniden canlandırdı. Toroslar’ın eteklerinde baharın arifesinde kutlanan Pıngıdık, Orta Asya’nın şaman kültüründen izler taşıyan, neredeyse unutulmuş bir gelenek…
YAZI: VELİ AKÇAY
FOTOĞRAFLAR: FİGEN ÖZKAN
Antalya’nın Finike ilçesinde Akçay’ın ikiye böldüğü, dört yanı sarp dağlarla çevrili bir vadiye gizlenmiş Gökbük mahallesi asırlardır süregelen bir geleneğe ev sahipliği yapıyor: Pıngıdık. Çocukluğumuzda “bahar karşılaması” diye duyduğumuz, zamanla başka yönlerini de fark ettiğimiz çok eski bir tören. Her yıl sömestr tatilinde, Gökbük’ün meydanında yakılan koca ateşin sıcaklığı, Pıngıdık’ın gizemli figürüyle birlikte köyün geçmişini, bugününü ve geleceğini adeta yeniden aydınlatıyor. Teneke gürültüleri, Pıngıdık’ın gizemli kostümü, dualar, paylaşılan roller, evliler, delikanlılar, ekmek hazırlayan genç kızlar; bütün bunlar yüzyıllardır yaşayan bu geleneğin, baharı karşılamanın yanı sıra sosyal hayatta derin bir yerinin de olduğunu gösteriyor.
Toroslar’ın heybetli doruklarının gölgesindeki Gökbük’te büyürken Pıngıdık’ı sadece izlemekle kalmadım, bizzat Pıngıdık da oldum. O heyecanı, o sorumluluğu iliklerime kadar hissettim. Kimi yerleri henüz tam kurumamış keçi postunu giymek, üzerimden sallanan çanlı sopalarla köyün tüm evlerine uğramak ve sonra ateşin yakıldığı alana varmak tarif edilemez bir duyguydu.
Pıngıdık, 2025’in sömestr tatilinde, Şubat ayında yeniden düzenlendi. Kışın bahara yaklaştığı bu dönem, Gökbük dışında yaşayanların okul tatilinde geri gelmesinin etkisiyle de tercih ediliyor. Çocukluktan ergenliğe geçen gençler, Pıngıdık töreninin de asıl yaş kitlesini oluşturuyor. Pıngıdık’ın hazırlanışı bu yıl da başlı başına bir olaydı.
Köyün ergenlik öncesi erkek çocukları, o gün yetişkinlerden kesinlikle gizli tutulan bir yerde toplandı. Bu hazırlık aşamasına değil yetişkinlerin, 18 yaşına gelmiş gençlerin bile katılmasına izin verilmedi. Hazırlık için toplananlar ve Pıngıdık seçilen kişi yaklaşık 15-16 yaşlarındaydı. Keçi postu, yine posttan yapılan başlık ve sakal, yüz boyası (yüzü kömürle boyamak törenin ayrılmaz bir parçası), çanlar ve sopalarla Pıngıdık’ın kostümü özenle hazırlandı. Bu kostüm, Pıngıdık’ı adeta bir Şaman figürüne dönüştürdü.
Hava karardığında köyün en yukarısından başlayıp tüm evler ziyaret edildikten sonra ateşin yakıldığı meydanda sona erecek yolculuk başladı. Pıngıdık’ın peşinde aynı yaş grubundan erkekler de tüm köyü dolaştı, o sırada evlerine kapanmış köylülerden kapı kapı erzak topladı. Bağırarak ya da tenekelere vurarak ses çıkarıyor, “artsın eksilmesin, taşsın dökülmesin” diyor, aldıkları un, tuz, maya ve çörek otu için “Allah kabul etsin” diye dua ediyorlardı. Bu arada gruptakiler Pıngıdık’ı bazen coşturup bazen ondan kaçtı; Pıngıdık da eğilip kalktı, önüne gelenleri kovaladı, üzerindeki çanları çaldı, bazen durdu, bazen transa geçmiş gibi hareketler yaptı.
KONUNUN TAMAMI ATLAS’IN NİSAN 2025 SAYISINDA. ALMAK İÇİN TIKLAYIN!
