Uçabilen en ağır kuş türü, bozkırın sembol kuş türü toy, ne yazık ki yok olmak üzere. Tür hakkında bilim insanlarının yaptığı araştırmaların ışığında yayınlanan son makaleye göre, Anadolu’da yalnızca 559-780 arasında birey kaldı. Bu sayılar uluslararası ölçekte nesli tehlike altında olan bu nadide kuş türünün, ulusal ölçekte de tehdit altında (EN) olduğunu gösteriyor.
(Fotoğraf: Emir Özay)
Büyük oranda bozkır ekosisteminde yaşayan toy, özellikle erkek bireylerinin 18 kilograma kadar gelmesiyle ve albenisi yüksek görüntüsüyle dikkat çekiyor. Üreme döneminde “lek” denilen ve adeta düğünlerde icra edilen dans gibi görünen davranış, doğanın en güzel gösterileri arasında. Tohum, bitki ve böceklerle beslenen toy tarım zararlıların kontrolüne de destek verdiği için küçük ölçekli çiftçi ve tarım dostu bir canlı. Geleneksel tarımın yapıldığı alanlarda da yaşayabilen toy zehirsiz, hormonsuz ve tarımda ekstra maddi külfet ve sağlıksız koşulları getiren konvansiyonel tarım nedeniyle tehdit altına giriyor. Doğal bozkırların konvansiyonel tarım alanlarına dönüştürülmesi ve elbette yasadışı avcılık, bu özel kuş türü için en önemli tehditler arasında.
Toyun korunmasına yönelik olarak Doğa Derneği, Doğa Araştırmaları Derneği, Doğa Koruma Merkezi ve Birleşmiş Milletler Tarım Örgütü (FAO) geçtiğimiz 15 yılda birçok çalışma yürüttü. Tarım ve Orman Bakanlığı da toya yönelik olarak tür eylem planı hazırladı ve ülke sathında envanter ve koruma çalışmaları yürütüyor. Son makalenin yazarları arasında bulunan ve geçmiş yıllarda yürütülen çalışmalarda yer almış kuş bilimci ve sürdürülebilirlik uzmanı Ferdi Akarsu, aynı zamanda türe yönelik tüm ülkeyi kapsayan 2009 yılında yayınlanan ilk makalenin de yazarlarından biri. Akarsu, 2009 yılında yayınladıkları makalede 1000 civarı bireyden söz edilirken yeni araştırmada bu sayının 800’ün altına indiğini, aradan geçen yıllarda türe yönelik baskının giderek arttığını belirtiyor. Son makalede Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara Üniversitesi ve Osmangazi üniversitelerinden akademisyenlerin ortaya koyduğu özveriyle hazırlanan bu makale, aynı zamanda toyun ülkemizde korunup popülasyonun artmasına yönelik yol haritasına da yer veriyor. Ferdi Akarsu, konvansiyonel olmayan iyi ve organik tarım uygulamalarının özellikle toyun kalan son yaşam alanlarında uygulanmasının, kaçak avcılığın önlenmesinin ve toyun yaşamaya devam ettiği alanların koruma statüsü kazanmasının, bu özel canlıyı koruyacak yegane reçete olduğunu belirtiyor.
