Alman havacılığının önemli buluşlarından olan zeplinler, İstanbul semalarına ilk kez Birinci Dünya Savaşı sırasında, 1916’nın Temmuz ayında geldi.
YAZI: KANSU ŞARMAN
“Pazartesi gecesi Almanya’dan hareket eden Kont Zeplin balonu bugün şehrimiz üzerinden geçecektir. Balonun İstanbul’a saat kaçta vasıl olacağı henüz malum değildir; bu her şeyden evvel havaya tabidir. Eğer hava müsait devam ederse balonun bu gün akşama doğru İstanbul üzerinden geçmesi muhtemeldir. Rüzgâr, sis gibi bir arıza zuhur ederse balon süratini tenkis edeceğinden o zaman geceleyin hatta yarın sabah İstanbul’dan geçecektir.”
27 Mart 1929 tarihli Akşam gazetesinin “Zeplin balonu yarın geçecek” başlıklı manşet haberinin ilk satırları böyle. 1920’li yılların sonunda zeplin uçuşları hakkında Türkiye’deki gazetelerde benzer pek çok habere rastlamak mümkün. Graf Zeppelin gemisinin 1929’da çıktığı dünya turu da başta Cumhuriyet, Akşam, Vakit olmak üzere dönem gazetelerinde neredeyse gün gün okurlara aktarılmış. Mart ayı sonunda İstanbul üzerinden geçeceği müjdesi verilen zeplinin yolcularından Alman Meclis Başkanı Paul Löbe ve zeplinin komutanı Hugo Eckener’in telsiz ile İstanbul halkını selamlayacağı duyuruluyor haberlerde. Zeplinden hediye posta çuvalları atacağı bilgisi üzerine şehir halkı Taksim ve Beyazıt meydanlarında, fotomuhabirleri de Beyazıt Kulesi’nin taraçasında bu ilginç hava gemisinin geçişini beklemişler. Ancak zeplin gelmeyince muhtemelen hava muhalefeti nedeniyle İstanbul üzerinden geçemeyeceği öğrenilmiş. Çünkü bu dönem İstanbul’da hayatı felç eden meşhur Mart 1929 kışına rastlıyor.
Aynı günlerde hem dünyada, hem Türkiye’de gazeteciler zeplinle yaptıkları seyahatleri gazetelerinde tefrika etmiş ve okurlarına yolculuk detaylarını aktarmışlar. Zepline binen ilk Türk gazeteci, Cumhuriyet gazetesi kurucusu ve başyazarı Yunus Nadi Bey olmuş. LZ 127 Graf Zeppelin ile Almanya’dan Bulgaristan’a seyahat eden Yunus Nadi, telgrafla gönderdiği izlenimlerini önce gazetesinde tefrika etmiş, 1930 yılında hatıralarını 49 Saat Graf Zeppelin ile Havada adıyla kitaplaştırmış. Yunus Nadi kitabında önce zeplin yolculuğu için bilet bulmanın zorluğundan bahsediyor. Bileti almayı başardıktan sonra Almanya’nın Friedrichshafen şehrinden 21 Ekim 1929’da seyahatine başlayan Yunus Nadi, Avusturya, Macaristan, Çekoslovakya, Romanya ve Bulgaristan üzerinde yolculuk edip yeniden Almanya’ya dönüşünü aktarıyor. Güzergâh boyu havadan gördüğü güzelliklerin yanı sıra zeplinin iç tasarımı ve yolculara gösterilen hizmete kadar pek çok detay veriyor ve zeplinin İstanbul’dan geçmesi isteğinden söz ediyor.
Zeplin Dolmabahçe’de
Ancak İstanbul’dan bir zeplinin geçişi, Yunus Nadi’nin hayalinden 13 yıl önce gerçekleşmişti aslında. Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı’nın müttefiki olan Alman ordusuna ait bir askeri zeplin şehrin semalarında görünmüş ve fotoğrafları dönemin gazete ve dergilerinde konu edilmişti. Harbiye Nezareti’nin yayımladığı Harp Mecmuası’nın Temmuz 1916 sayısında, Dolmabahçe Sarayı’nın üzerinde uçan bir zeplini gösteren fotoğraf şöyle anlatılıyor: “Düşmanın başına afet, bize zaferli selam ve temenniler saçan zeplin yavrusunun Saray-ı Hûmayun üstünde bir saygı duruşu”.
KONUNUN TAMAMI ATLAS’IN TEMMUZ 2022 SAYISINDA. ALMAK İÇİN TIKLAYIN!
