Toplu halde kamyonlar dolusu kumu vücutlarına alarak temizleyen deniz patlıcanlarının mercan ölümlerini önlediği ortaya çıktı. Ancak bu “temizlik görevlileri” artan su sıcaklığı, kirlilik ve avlanma nedeniyle hızla azaldı.
Deniz patlıcanları (veya deniz hıyarları) farklı boy, renk ve şekillerde olan omurgasız hayvanlar. Dipteki tortuların, kumların içindeki bakterileri ve diğer organik maddeleri tüketip arınmış, temiz kumu dışarı çıkartıyorlar. Fiji’deki bir müzede tonlarca kurutulmuş deniz patlıcanı taşıyan 19’uncu yüzyıla ait yelkenli gemi gravürünü gören Georgia Teknoloji Enstitüsü’nden Prof. Mark Hay, dalış yaparken ve resiflerin etrafında çalışırken nadiren rastladığı bu canlıların büyük ihtimalle bir zamanlar sığ tropik okyanusların tabanını kapladığını fark etmiş. (Deniz patlıcanlarının yüzyıllardır Asya’da gıda olarak tüketildiğini söylüyor Hay.) Türün, bol miktarda bulunduğu zamanlarda okyanuslardaki rollerini merak eden bilim insanı, enstitüden Dr. Cody Clements ve iki meslektaşıyla Büyük Okyanus’taki uzak tropik adalarda çalışmalar yaptı.
Deniz patlıcanlarını belirli alanlardan çıkararak veya mercanları içlerinde deniz patlıcanı olan ve olmayan kafeslere koyarak çalışan bilimsel araştırma ekibi, deniz patlıcanlarının yakınındaki mercanların hastalanarak ölme olasılığının çok daha düşük olduğunu tespit etti. Sonuçları 2024’de Nature Communications’ta yayımlanan araştırmalarına göre, deniz patlıcanlarının mercan resiflerinden çıkarılması mercan ölümlerinde çarpıcı bir artışa yol açıyor. Araştırmacılar, deniz patlıcanlarının bulunmadığı alanlarda çoğu kez mercanların diplerinde beyaz şeritler meydana geldiğini, beyazlaşmanın yukarı doğru ilerleyerek sonunda tüm koloniyi öldürdüğünü gözlemledi. Beyaz şeritler, dünya çapında görülen tortuyla ilişkili mercan hastalıklarının belirtisi.
Mercan resiflerinin tüm deniz türlerinin yüzde 25’ini barındırdığı tahmin ediliyor. Prof. Hay, sıcaklıklar yükseldikçe ve insanlar okyanusları kirletmeye devam ettikçe mercanların hızla azaldığını söylüyor. Son yıllarda aşırı avlanma nedeniyle deniz patlıcanlarının sayılarının hayli azaldığını belirten Hay, “Tüm temizlik görevlilerini çıkarıp bir yandan da çevremizi kirletiyoruz” diyor ve tortuda biriken organik maddelerin, bakteri sayısında artışa yol açtığını ifade ediyor. ABD’nin ulusal radyosu NPR’a konuşan Dr. Clements, deniz patlıcanlarının bazılarının çok büyük olduğunu, toplu halde kamyonlar dolusu kumu vücutlarına aldıklarını kaydediyor. Ekibin Nature Communications’ta yayımlanan makalelerine göre, tek deniz patlıcanı yılda 80 kilograma kadar kum temizleyebiliyor.
Bir akvaryumu temiz tutmak için filtreler, su değişimleri ve düzenli bakım gerekirken, okyanuslar doğal süreçlerle temizleniyor. Adelaide Üniversitesi’nden Dr. Dominic McAfee ve meslektaşlarının The Conversation’daki makalelerine göre, tek istiridye günde 100 litreye kadar su filtreleyen bir havuz pompası gibi…
Yukarıdaki fotoğraf: CODY CLEMENTS – GEORGIA TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ (Araştırmacılar deniz patlıcanlarının bulunmadığı alanlarda çoğu kez mercanların diplerinde beyaz şeritler meydana geldiğini, beyazlaşmanın yukarı doğru ilerleyerek sonunda tüm koloniyi öldürdüğünü gözlemledi.)
