Anasayfa Atlas Rotaları Yüzlerin peşinde Etiyopya

Yüzlerin peşinde Etiyopya

Özge Çolak

Afrika Boynuzu’nda doğa ve tarih hazineleriyle bezeli, tüm kıtaya damgasını vurmuş köklü topraklar buralar. Kuzeyde ülkenin Hıristiyanları için kutsal Lalibela kentinden güneyde kabilelerin yaşadığı Omo Vadisi’ne kadar Etiyopya farklı kültür bölgelerine sahip çok özel bir ülke.

Yazı ve Fotoğraflar: Lütfi AYGÜLER

Afrika Boynuzu olarak bilinen, Hint Okyanusu’na doğru uzanan geniş çıkıntıda binlerce yıllık geçmişe sahip bir ülke Etiyopya. Ama coğrafi ve kültürel zenginliğine, kıta için taşıdığı öneme rağmen kendini dünyaya uzun süre açmamış, göz önünde olmamış gizemli bir diyar…

Etiyopya Hıristiyanlarının tarihi merkezlerinden Lalibela’daki Bete Giyorgis Kilisesi, tek bir kaya bloğunun oyulmasıyla yapılmış mimari bir başyapıt. Kilise, UNESCO Dünya Miras Listesi’ndeki Lalibela’nın en ünlü eserlerinden.

Bu uçsuz bucaksız ülke, birbirinden çok farklı bölgelere ayrılıyor. Etiyopya’nın en ünlü köşelerinden biri kuşkusuz UNESCO Dünya Miras Listesi’nde de yer alan Lalibela. Sabahın erken saatlerinde, güneşin ortalığı tam olarak aydınlatmadığı bir zamanda tanıştığımız Lalibela, o haliyle gözümüze daha da etkileyici görünüyor. Bu kutsal şehir, geçmişleri yüzyıllar öncesine uzanan çok sayıda kiliseye ev sahipliği yapıyor.

En önemli özellikleriyse büyük kaya bloklarına oyularak yapılmaları, kiliselerin aslında tek parçalık devasa bloklar olması. Bu mimari harikalar dünyanın her yerinden ziyaretçiyi kendine çekiyor. Etiyopya, 4’üncü yüzyılda Hıristiyanlığı ilk benimseyen bölgelerden biri olmuştu. Günümüzde ise nüfusun yüzde 43’ü Ortodoks, yüzde 18’i Protestan, yüzde 34’ü Müslüman. Geri kalanı ise geleneksel inançlarını sürdürüyor. Lalibela’nın kiliseleri özgün mimari tarzlarıyla bana, Rodin’in “ben taştan fazlalıkları atıyorum, geriye heykel kalıyor” sözlerini anımsatıyor. Burada kiliseler farklı yerel özellikler gösteriyor; yerler halıyla kaplı, İsa heykeli önünde secde ediliyor, sanki farklı âdetler uyum içinde bir araya geliyor.

 

Lalibela’nın nüfusu ağırlıklı olarak Ortodokslardan oluşuyor. Kentteki tarihi dini yapılar hâlâ yoğun olarak kullanılıyor. Buradaki kiliseler farklı yerel özellikler gösteriyor, örneğin yerler halılarla kaplı.

ÖZGÜR AFRİKA

Etiyopya yaklaşık 110 milyonluk nüfusuyla, Nijerya’nın ardından Afrika’nın en kalabalık ikinci ülkesi. Afrika’nın dünü ve bugününde gerçekten önemli bir yere sahip. Bu noktada Etiyopya’nın tarihte sömürgecilerin yıkıp geçtiği Afrika’da başka güçlerin boyunduruğuna girmediğini, özgürlüğünü koruduğunu da belirtmek gerekiyor. Bu durum Afrika’nın diğer ülkelerinde büyük saygı uyandırmış, birçok ülke ulusal bayrağında Etiyopya’nın renklerini benimsemişti. Gerçi ülke 1936’da Mussolini’nin faşist İtalya’sının işgaline uğradı, ama 1940’larda bundan kurtulmayı bildi…

Ülkenin kuzeyindeki Lalibela’dan güneye, Omo Vadisi’ne doğru ilerledikçe coğrafya kadar kültür dokusu ve inançlar da değişmeye başlıyor. Bu arada dikkat çeken noktalardan biri insanların gün içinde çalışma, ticaret, ziyaret, ya da başka bir nedenden dolayı uzun mesafeler yürümesi, tek bir merkeze bağlı kalmaması. İnsanlar her zaman her yerde yürüyor, şehirler arasında bile. Nüfusunun yüzde 80’i tarımla uğraşıyor ve insanlar, mahsullerini yükledikleri eşeklerle birlikte bazen saatlerce, bazen günlerce yürüdükten sonra kasaba ve şehirlerin pazarlarına ulaşıyor. Toplu ulaşım, nüfusa oranla her yerde çok yetersiz. Pazarlardaki renklilikleri de, Etiyopyalıların sadelikte yatan ruh zenginliği de beni çok etkiliyor.

Omo bölgesinde Konso, Mursi, Hamer, Dassanech ve Arbore kabilelerini ziyaret ediyoruz. Konso kabilesi, renkli kumaşlarıyla göz alıyor. Mursi kabilesinin kadınlarının çoğu alt dudaklarında toprak bir tabak taşıyor. Genç kız büyüdükçe tabağın çapı da büyüyor, her kadın kendi tabağını istediği renk ve motifle boyuyor. Hamer kabilesinin en büyük özelliği bakır renkli süslü saçları. Kırmızı kili sulandırıp örülü saçlarına sürüyorlar, ayrıca boncuk, kolye, halhal ve bilezik takıyorlar.

Yine Hamer kabilesinin kadınların çoğunun sırtında kırbaç izi var. Kadınlar, erkeklerin ergenliğe geçiş törenlerinde sadakatlerini göstermek için kırbaçlanmayı kabul ediyorlar; izlerin saygı görmelerini sağladığını düşünüyorlar. Dassanech kabilesi kadınları, belden aşağılarını “sanafil” denilen kahverengi ve mavi renkli peştemallarla örtüyor, üstleri ise çıplak. Evli kadınlar peştamallarının renginden ayırt ediliyor. Arbore kabilesi, erkek ve kadınların boyunlarına kat kat doladığı boncuklu ve rengârenk kolyeleri saymazsak, diğer kabilelere göre daha sade… Kabilelerin gelenekleri insanın dünya üzerindeki macerasının çok eski kayıtları gibi, doğanın kültür üzerindeki etkisini gösteriyor ve bize farklı şeyler öğretiyorlar…

Etiyopya’da doğurganlık oranı 4.9. Ama çok değil, 2000 yılında bu oran 6’ydı.

Etiyopya farklı gelenekleri bir araya getiren çok kültürlü bir ülke. Burada toplam 80 etnik grup var. Bu çeşitlilik dinde de kendini gösteriyor. Ülkenin yüzde 43’ü Ortodoks, yüzde 18 Protestan, yüzde 34’ü ise Müslüman. Nüfusun geri kalanı ise geleneksel inançlarını sürdürüyor.

Etiyopya tam anlamıyla “yürüyen insanlar” ülkesi…

Toplu ulaşım sisteminin yeterli olmadığı ülkede insanlar mesafeleri, şehirler arası yolları bile yürüyerek aşıyor. Hayvan sürüleriyle birlikte yürüyenler Etiyopya’da çok rastlanan bir manzara.

Etiyopya’da suya ulaşmak çoğu zaman çaba gerektiriyor; akarsular bu konuda başlıca kaynaklar.

Ülkede günlük hayat sokakta ya da dükkânda, her yerde kendi doğal ve sakin seyrinde, gülümseme ihmal edilmeden akıyor.

RENKLERİN İÇİNDE

Pazarlar her zaman kalabalık ve renkli. Buralardaki canlılık ve sadeliğin içindeki ruh zenginliği ülkeye dışarıdan gelen ziyaretçiler için gerçekten çok etkileyici.

Omo Vadisi’ne doğru ilerledikçe kültür dokusu ve inançlar da değişmeye başlıyor.

Ülkenin güneyindeki Omo bölgesi, geleneksel yaşantılarını devam ettiren topluluklara ev sahipliği yapıyor. Kabileler arasında bedeni boyamak çok yaygın bir uygulama. Eski âdetler, insanın dünya üzerindeki macerasının çok eski kayıtları adeta.

Hamer kabilesinin küçük üyesinin saçları da büyükler gibi kırmızı kille renklendirilmiş.

Kırsal kesimde silaha rastlamak mümkün, ama Etiyopya genel olarak büyük güvenlik sorunlarının yaşandığı bir ülke değil.

ATLAS NİSAN 2020

Benzer Yazılarımız

Yorum Yap