Koku duyuları insandan binlerce kat fazla olan köpekler çeşitli kanser türlerini nefes ya da idrar örneği koklayarak teşhis edebiliyor.
Köpeklerin burunları o kadar hassas ki, kanserin kokusunu bile alıyorlar! İlk defa 2004 yılında yayımlanan bir araştırma, köpeklerin mesane kanserini belirlediğini göstermişti. Hatta deneye katılan tüm köpekler, tıbbi tetkikler sonucunda tümörsüz olduğuna karar verilen bir kişinin idrar örneğini kanserli olarak belirlemiş, bunun üzerine yapılan incelemelerde bu kişinin sağ böbreğinde tümör olduğu anlaşılmıştı.
O günden bu yana yapılan araştırmalar, köpeklerin erken aşamadaki akciğer ve bağırsak kanserini bile tespit ettiklerini ortaya çıkardı. Mesela, sonuçları 2011’de Gut adlı akademik dergide yayımlanan deneylerde bir Labrador, bağırsak kanseri hastalarını nefeslerinden ve dışkı örneklerinden ayırt etti; 36 nefes testinin 33’ünde, 38 dışkı testinin 37’sinde doğru teşhis yaptı.
Avusturya’nın Krems Hastanesi doktorlarından Peter Errhalt tarafından yürütülen pilot projenin sonuçları geçtiğimiz haftalarda yayımlandı. Projede kullanılan köpeklerin, akciğer kanserini teşhis etmede yüzde 70 başarılı olduğu açıklandı. (Eğitim süresinin başarılarını etkileyebileceği belirtiliyor.) Bunun üzerine araştırmacılar iki yıllık, çok daha büyük bir proje başlattı. Amacın, köpeklerin aldığı koku her ne ise bunu belirlemek ve elektronik yapay “burun” tasarlayarak akciğer kanserini erken aşamada teşhis etmek olduğu belirtiliyor. Bu arada şunu da söyleyelim, nefeste yemek ya da sigara kokusu olsa bile, köpekler kanserin kokusunu alabiliyor. Daha önce yapılan çalışmalar, normalde bir insanın nefesinde ortalama 200 kadar uçucu organik bileşik bulunduğunu göstermişti!
Bilim insanları, köpeklerin koku duyusunun insanınkinden 10 bin-100 bin kat daha hassas olduğunu belirtiyor. Florida Eyalet Üniversitesi Duyu Araştırma Enstitüsü’nden Dr. James Walker, “Yalnızca 10 bin kat daha iyi olduğunu varsaysak bile, benzetme yaparsak, sizin ve benim 500 metre öteden görebildiğimizi yaklaşık beş kilometre öteden görebilmeleri gibi bir şey” diyor. Kolombiya Üniversitesi’den Doç. Alexandra Horowitz, bir köpeğin iki olimpik havuz dolusu sudaki bir tatlı kaşığı şekeri tespit edebileceğini söylüyor.
Köpek, fare, tavşan gibi keskin koklama duyusu olan hayvanların burun boşluğunda çok kıvrımlı, kompleks bir labirent var. Pensilvanya Eyalet Üniversitesi’den Dr. Brent Craven ve meslektaşlarının araştırmasına göre, bir köpek havayı içine çektiğinde, koku molekülleri hızla labirente ulaşıyor, koku reseptörlerinin bulunduğu bu labirentte kalıyor. Bazı köpeklerde aşağı yukarı 300 milyon adet koku reseptörü bulunuyor. İnsanda ise yaklaşık altı milyon koku reseptörü olduğu belirtiliyor. Dr. Craven ve ekibinin hedefi de, tersine mühendislik yöntemi kullanıp, köpek koku alma sistemini taklit edecek mekanik bir “burun” yapmak.
Aslına bakarsanız insanın koklama duyusu da oldukça hassas. Mesela insanların gaz sızıntılarını fark etmesi için, kokusuz olan doğalgaza “n-butyl mercaptan” adlı kokulu bir madde ekleniyor. Her on milyar doğal gaz molekülü için bir “n-butyl mercaptan” molekülü kokuyu almamız için yeterli oluyor. Fizik profesörü Klaus Schulten ve meslektaşlarının sonuçları eylül ayında açıklanan yeni araştırmasına göre, burnumuz koku moleküllerini hem şekillerinden, hem de titreşimlerinden ayırt edebiliyor. Bilimsel çalışmalar insanların ve hayvanların şekilleri aynı olan koku moleküllerinin bile farkını algıladığını gösteriyor.
Haber: Selcen Pirge / Atlas Ocak 2013 / Sayı: 238
