İğne deliğinden geçebilecek kadar küçük yaban arıları, incir ağaçlarını çok çeşitli canlıyı besleyen bahçelere dönüştürüyor.
İncir ağacının çiçeklerini, dallarındaki keseleri, yani henüz olgunlaşmamış incirleri açmadan göremezsiniz, çünkü ağacın mikroskobik çiçekleri bu kapalı keselerin içindedir. Yeni incir ağaçlarına dönüşecek tohumların üretilmesi için incirin çiçeklerinin tozlaşması gerekir. Peki, ama nasıl? Her kesenin dibinde, incir ağaçlarının tek tozlayıcısı incir yaban arısının (ilek sineği olarak da biliniyor) girebileceği kadar küçük bir açıklık bulunuyor. Bu arılar Agaonidae ailesinden minik, siyah dişi böcekler. Bildiğimiz Anadolu inciri dışında yaklaşık 800 incir türü (Ficus sp.) var ve her birinin çiçeklerinin döllenmesi bir (bazen birkaç tane) incir yaban arısı türüne bağlı. Hawaii Üniversitesi’nden araştırma asistanı Jared Bernard, The Conversation’da yayımlanan makalesinde, her incir ağacı türünden yayılan özel aromanın belirli bir incir yaban arısı türünü çektiğini ve bu özel kokuya gelen arının incirin içine girebilmek için mikroskobik anahtar deliğine benzeyen bir açıklıktan geçmesi gerektiğini belirtiyor.
Dişi yaban arısı olgunlaşmamış incirin içine giriyor ve yumurtalarını bırakıyor. Bu arada, doğduğu incir ağacından getirdiği polenler de çiçekleri tozlaştırıp tohumların oluşmasını sağlıyor. Her çiçek tek tohumlu bir meyve üretiyor. Yani bir incir yediğimizde aslında çok sayıda meyve yiyoruz.
Sadece birkaç gün yaşayan incir yaban arıları, polenleri doğdukları yerden çok uzaktaki ağaçlara da taşıyabiliyor. Böylece, incir ağaçları ormanlarda kümelenmek yerine boş alanlarda da gelişiyor. Görevini yerine getiren dişi yaban arısı incirin içinde ölüyor ve incirde üretilen “ficin” adlı kimyasal yaban arısının kalıntılarını ortadan kaldırıyor.
Amerika’nın Illinois Üniversitesi’nden bitki biyolojisi profesörü Ray Ming, çeşitli habitatlarda büyük meyve üretebilme özelliği olan incir ağaçlarının çoğu tropik ormanın kilit türü olduğunu ifade ediyor. Ming ve meslektaşları, 2020’de akademik dergi Cell’de yayımlanan makalelerinde, yıl boyunca bin 200 kuş ve memeli türü dahil çok çeşitli meyve yiyiciyi besleyen incir türlerinin çoğunun tropik ormanın çok önemli besin kaynağı olduğunu belirtiyor.
Tropik biyolog Christian Ziegler ise aynı türden incir ağaçlarının farklı zamanlarda çiçek açıp meyve verebildiğini, bu sıra dışı özellik nedeniyle genelde her mevsimde tropik ormanın bir yerinde meyve veren bir incir ağacının bulunduğunu söylüyor.
Fotoğraf: OLGA ILJINICH/ADOBE STOCK
Her incir ağacı türünün özel aroması bir incir yaban arısı türünü çekiyor. Kokuya gelen yaban arısı çok küçük bir açıklıktan geçerek incirin içine giriyor.
