Kafkas Dağları’nın eteklerinde yaşayan Svanlar hakkında neler biliyorsunuz? Mestia ve Uşguli’de yapılan kaleler, Yukarı Svaneti hakkında ilginç bilgiler, Svan ırkı ve Svan halkı, Svaneti ya da Svanetya da denen Svan bölgesi hakkında tüm bilmeniz gerekenler için Atlas dergisi arşivinden derledik…
Kafkas Dağları’nın eteklerine yayılan Svanların yurdunda vahşi buzulların, zapt edilemeyen akarsuların, gizli vadilerin ve eşkıyaların öyküleri yankılanıyor. Mestia ve Uşguli’de düşmanlardan korunmak için yapılmış dev kuleler ve taş evler, Gürcistan’ın ortaçağını günümüze taşıyor.
Yazı: Mustafa KALAYCI / Fotoğraflar: Servet DİLBER
Bizi Gürcistan’ın Mestia kentine götüren eski minibüs ağır ağır, yolla birlikte döne döne ilerliyor. Ormanlarla kaplı dağlar dolduruyor manzarayı. İnguri Nehri’nin sularının ovaya ulaştığı noktada nihayet ilk işaret ortaya çıkıyor. Bir taş kule! Gövdesi kalın, kafası küçük, şapkalı bir adam gibi dikiliyor. Dağlar dışında etrafta ondan daha iri bir nesne yok. Kule bize artık Yukarı Svaneti’ye girdiğimizi haber veriyor…
Yol giderek daralıyor. Birkaç kilometre sonra Gürcistan’ın Rusya sınırını oluşturan yüksek dağların karlarıyla beslenen akarsuların kapatıldığı İnguri Barajı’nı görüyoruz. Yapımı neredeyse 30 yıl süren baraj, 271 metre yüksekliğindeki gövdesiyle dünyadaki sayılı örneklerden biri. İnguri Nehri’nin kuvvetli akışının ikiye ayırdığı vadi boyunca yamaçlara tutturulmuş gibi duran irili ufaklı köyler göze çarpıyor.
MESTİA’YA YAKLAŞMA HEYECANI: UŞBA DAĞI BELİRDİ
Gürcistan’ın kuzeyindeki dağlık Svaneti bölgesinde yaz mevsiminde olmamıza karşın sonbahar çoktan kendini hissettirmeye başlamış. Yol boyunca neredeyse hiç insana rastlamıyoruz. Sanki herkes dağların gölgesinde kısa süren yazın nimetlerini toplayabilmek için elini çabuk tutuyor. Mestia’ya yaklaşmanın heyecanı, aniden beliren Uşba Dağı’nın ikiz zirvelerini gördüğüm an sönükleşiyor. Dağcılığa başladığım yıllardan itibaren merak ettiğim 4 bin 700 metrelik Uşba bütün heybetiyle karşımda. Yaklaşık 1400 metre yükseklikteyiz. Dağ, yemyeşil çayırların ötesinden bir mızrak gibi dikiliyor. Midemde tuhaf bir sancı hissediyorum. Kıstığım gözlerimle üzerindekileri çizgileri, vadileri, kar yamaçlarını, dümdüz duvarlarını inceliyorum. Ulaşılması çok güç zirvesi ve piramidal şekli nedeniyle yüzyıllardır dağcıların önemli hedeflerinden biri olmuş Uşba.
YUKARI SVANETİ’NİN MERKEZ: MESTİA
Sonunda Mestia’dayız; Svaneti’nin dağlık bölümünün, diğer bir deyişle Yukarı Svaneti’nin merkezi burası. Daracık yolların, derin vadilerin, insan görmeden yapılan uzun bir yolculuğun ardından kendimi adeta Orta Avrupa’da, Alpler’in eteklerine gelmiş gibi hissediyorum. Sokaklar sırt çantalı turistlerle dolu. Modern binalar, iyi tasarlanmış meydan, restoranlar, ana caddenin iki tarafına dizilmiş oteller ile dağ ve ormanın oluşturduğu benzersiz manzara karşılıyor bizi.
Mestia son yıllarda Kafkasya’nın en popüler turizm merkezlerinden birine dönüştü. Dünya Bankası’nın desteğiyle yapılan tesisler, havaalanı, ülkenin alçak bölgelerinden ulaşımı kolaylaştıran beton yollar, kayak merkezi, yürüyüş ve diğer doğa sporları için işaretlenen patikalar ilgiyi arttırıyor. Bir zamanlar haydut hikâyeleri ile ünlü bu dağlar o günleri çoktan geride bırakmış.
Kentin her köşesi restore edilmiş, pansiyon olarak kullanılan evlerle dolu. Ama ben özellikle yüzlerce yıl öncesinden kalma, Svaneti bölgesine özgü taş kulelerden gözümü alamıyorum. Yaklaşık 20-30 metrelik kuleler, yine aynı taştan yapılmış evlerin yanında yükseliyor. Bu mühendislik abideleri, yerleşime benzersiz bir görünüm veriyor. Bütün bu mimari çaba, insanoğlunun en derinde yatan hisleriyle ilgili: Güvenlik. Svanlar, düşmanı dışarıda tutmak, püskürtmek için böyle dikkat çekici yapılara imza atmış. Ama neden her uygarlıkta olduğu gibi herkesi içine alabilecek tek bir kale inşa etmemişler? Bu kulelere harcanan emek ve malzemenin yanında tek bir kale yapmak çok daha kolay sonuçta.
Fotoğraf: Şkhara, 5 bin 193 metrelik zirvesiyle Kafkasya’nın üçüncü, Gürcistan’ın en yüksek dağı. Bu görkemli dağın buzulu küresel ısınma nedeniyle son iki yılda 250 metre geri çekilmiş.
Atlas Aralık 2015 / Sayı 273
