Türkiye’de tam dört farklı akbaba türü yaşıyor: Kızılakbaba, kara akbaba, sakallı akbaba ve küçük akbaba. Ama soyları tehlike altında. Kuş sayımlarına göre, son yılda sayıları neredeyse yarıya indi.
Yazı: Serkan Ocak / Fotoğraf: Ali Şenel
Doğa Derneği, 5 Eylül Dünya Akbabalar Günü nedeniyle bir açıklama yayımladı. Buna göre Türkiye’de yaşayan akbabaların sayısı her yıl azalıyor. Kuşların azalmasındaki en büyük etken, kırsal bölgelerdeki insanların şehirlere göç etmesi.
Türkiye’deki akbabalar, Orta Anadolu ve Doğu Anadolu başta olmak üzere Türkiye’nin farklı bölgelerinde görülebiliyor. Dört akbaba türü de Anadolu’da yüzlerce yıldır sürdürülen geleneksel hayvancılıkla uyumlu bir yaşam biçimine sahip. Geniş mera alanlarında varlık gösteren çoban kültürü, akbabalar için son derece önemli bir besin ve yaşam alanı kaynağı yaratıyor.
Anadolu meralarında serbestçe otlayan hayvanlar, hem akbabaların leş bulmaları için gerekli açık alanları oluşturuyor, hem de besin oluyor. Akbabalar herhangi bir nedenle ölen hayvanların leşlerini yediklerinden doğada sağlıklı bir yaşamın sürmesini temin ediyor.
Doğa Derneği’ne göre, açık meralarda hayvanların özgürce otladığı çoban kültürü yerine kapalı sistem besi çiftliklerinin kurulması, akbabalar başta olmak üzere geleneksel yaşam biçimiyle uyumlu pek çok canlıyı tehdit ediyor. Akbabalar kırsal alanın boşalmasının yanı sıra, kurt ve diğer etoburların zehirlenmesi, bazı hayvan ilaçlarının kullanımı, terk edilen meraların tarım alanına dönüştürülmesi ve yaşam alanlarının kaybı nedeniyle de tehlike altında.
Atlas dergisine konuşan Doğa Derneği Kuş Gözlem Sorumlusu Evrim Tabur, yıllar içerisinde kuş sayımlarına bakıldığında azalmanın çarpıcı bir şekilde ortaya çıktığını anlattı. BirdLife International yayını “Birds in Europe”un (Avrupada’ki Kuşlar) verilerine göre, 2004 sayımlarında tahmini 300-600 çift kızıl akbaba saptanırken, 2013’teki sayımda 150-200 çifte rastlandı. Kara akbaba için de aynı yıllar baz alındığında sayı 300-400 çiftten 80-200 çifte kadar düştü. Sakallı akbaba ise 400-700’den 160-200’e, küçük akbaba 1500-3000 çiftten 1000-2000 çifte kadar geriledi.
Tabur, Hindistan’daki üç akbaba türünün yüzde 97, bir başka türün ise yüzde 99,9 oranında azaldığını belirterek Türkiye’deki durumun da pek farklı olmadığını yineledi. “Durumu değiştirmek elbette bizim elimizde” diyen Tabur, şöyle devam etti: “Son 50 yıl içinde bu coğrafyadaki tüm akbaba türleri, nesli tehlike altındaki canlılar arasına girdi. Bunun ana nedenlerinden biri Anadolu kırsalını terk etmiş olmamız. Biz doğaya küstük, doğa da bize. 5 Eylül Dünya Akbaba Günü, yaşamlarımızdaki bu yıkımı görmek için sade ama önemli bir fırsat. Çatalhöyük’ten bu yana bu coğrafyada akbabalarla birlikte yaşıyoruz. Onları yitirirsek daha da yalnız kalacağız.”
Fotoğraf: Yapılan sayımlarda, sadece dokuz yıl içinde kara akbabaların (Aegypius monachus) nüfusunun 300-400 çiftten 80-200 çifte kadar düştüğü görülüyor.
Atlas Ekim 2015 / Sayı 271
