İstanbul’un Gizemleri

Mimar Sinan, Süleymaniye Camii’nin yapımı sırasında “Kıztaşı civarında bulduğu bir sütunu kullandığından” söz ediyor ve pek çok insan bugün camideki hangisi olduğunu bilmediğimiz bu sütunla, Fatih’teki Marcianus sütununu birbirine karıştırarak anıyor.

Evliya Çelebi de Seyahatname’de bir sütundan söz ediyor: “Saraçhanebaşı’nda göğe baş çekmiş tek parça bir direk üzerine beyaz bir sanduka ham mermer üzere Pozatin Kral’ın şanssız kızı gömülüdür ki karınca ve yılandan korunması için tılsımlı büyük bir sütundur.” Çelebi’nin “tılsımına” dikkat çektiği sütunun hangisi olduğunu berrak olarak söylemek olanaklı değilse de Süleymaniye’nin yapılış tarihiyle Çelebi’nin Seyahatnamesi’nin yazılma tarihi arasındaki zaman dilimi, büyük olasılıkla bugün gördüğümüz sütundan söz ettiğini düşündürüyor. Kıztaşı da denen sütunun ikinci efsanesi, altından geçen genç kadınların, “bekaretini yitirip yitirmediğini, cümle alemin duyabileceği şekilde söylemesidir.”

Saraçhane’deki görülmeye değer yapılardan biri olan Amcazade Külliyesi’nin yakınlarındaki Marcianus Sütunu’nu, Roma imparatorlarından Marcianus’un (450-457) yaptırdığı biliniyor. Yapıldığı dönemde en üstündeki başlığın Marcianus’un heykelinin taşıyıcısı olabilieceği, ileri sürülen yaygın görüşlerden biridir. Bu heykelin akibeti bugün bilinmiyor. Üç basamaklı bir mermer kaidenin üstüne oturan yekpare granit sütunun yüksekliği 10 metre.

Kent Osmanlı egemenliğine geçtikten sonra sütun bu semtteki evlerin arasında neredeyse ilgiden yoksun bir biçimde varlığını sürdürmüş. 1908’de çıkan büyük bir yangın, daha önce burada yerleşmiş olan Yeniçerilerden kalma evleri de yutunca, sütun yeniden görünür olmuş ve etrafında küçük bir meydan oluşmuş.

Bugün sadece mermer kaidesini görebildiğimiz Arkdios Sütunu’nu ve Mısır’dan getirilen Thedosios Sütunu’nu saymazsak Kıztaşı, Bizans döneminde dikilmiş belli başlı beş sütundan biridir. Sütuna “Kıztaşı” denmesinin nedeni kaidesindeki Nika kabartmasından ötürü olmalıdır.

Fotoğraf: Sinan Çakmak