Okyanustaki tüm türlerin en az dörtte birini barındıran, milyonlarca insanın besin ve geçim kaynağı olan mercan resiflerinin sürekli büyümesi ve üretkenliğinin sırları anlaşılıyor.
YAZI: SELCEN PİRGE / BİLİM YAZARI
Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın yayımladığı yeni rapora göre, sera gazı salınımlarında çok büyük düşüşler olmazsa yüzyılın sonuna kadar dünyanın tüm mercan resifleri ağarabilir. Rapora ilişkin iki ay önce yapılan açıklamada, resiflerin son derece önemli olduğu ve çok çeşitli deniz canlısını idame etmenin yanında kıyıları dalga ve fırtınaların erozyonundan korudukları belirtildi. (En üstteki fotoğrafta: Mantarı andıran yumuşak deniz mercanı Xenia, Carnegie Bilim Enstitüsü’nün mercan araştırma ünitesinde yetiştiriliyor ve özellikleri anlaşılmaya çalışılıyor. (CARNEGIE BİLİM ENSTITÜSÜ)
Deniz omurgasızlarından olan mercanlar larva halindeyken serbestçe yüzüyor, bir süre sonra uygun bir yere yerleşerek metamorfoz geçiriyor ve büyüyorlar. İhtiyaçları olan besinlerin büyük bölümünü fotosentez yapan tek hücreli yosunlar (Zooxanthellae) karşılıyor. Ortaya çıkan besinin neredeyse tamamını mercanların dokularına bırakıyorlar. Ancak, okyanus suyunun ısınması mercanların yosunları dokularından atmalarına neden olabiliyor. Buna mercan ağarması veya beyazlaşması deniliyor. Renk veren yosunlar olmayınca, mercanların renkleri soluyor veya bembeyaz oluyorlar.
Kısa süre önce Kanada’nın Victoria Üniversitesi’nden yapılan açıklamada, uzun süreli ağarmanın çoğu zaman mercanların ölümüne neden olduğu, fakat birkaç hafta içinde besin kaynaklarını geri kazanmaları durumunda çoğunlukla iyileştikleri dile getirildi. 2019 yılında ABD Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri’nde (PNAS) yayımlanan bir araştırma, ağarmanın ardından mercanların yosunları nasıl geri alabileceklerini göstermişti. Bazı durumlarda mercanlardan yayılan yeşil floresan ışığının, suda serbest hareket eden tek hücreli yosunları çektiği anlaşıldı!
ABD’nin Carnegie Bilim Enstitüsü’nden araştırmacıların Nature’da yayımlanan yeni çalışmaları da, resiflerin korunmasına katkısı olabilecek bir esrarı çözdü. Araştırma ekibinden Dr. Yixian Zheng, bilim insanlarının yıllardır mercanın doğru yosun türlerini ayırt edebilmesini, yutmasını ve bunları simbiyotik bir düzende muhafaza etmesini sağlayan mekanizmaları belirlemeye çalıştıklarını söylüyor. Xenia cinsi mercanı inceleyen Zheng ve ekibi, mercanların yosunları tanıyıp yutmalarını, özel bir bölmede tutmalarını sağlayan ve bağışıklık sistemlerinin yosunları “yabancı işgalci” görüp saldırmasını önleyen genleri aktif hale getiren bir hücre çeşidi tespit etti.
Araştırmaya ilişkin Nature’da bir makale yayımlayan Howard Hughes Tıp Enstitüsü’nden Dr. Alejandro Alvarado, yosunların ürettiği organik maddenin yaklaşık yüzde 90’ının mercanlara geçtiğini, resiflerin sürekli büyümesinin ve üretkenliğinin temelinde bu ilişkinin olduğunu ifade ediyor.
ATLAS · ŞUBAT 2021
YAZININ TAMAMI ATLAS’IN ŞUBAT 2021 SAYISINDA. ALMAK İÇİN TIKLAYIN!
