Diyarbakır’ın yanı başındaki Hevsel Bahçeleri’nde arkları mesken edinen gökgerdanlar ve çıvgınlar adeta doğal sineksavar işlevi görüyor!
Atlas’ın geçtiğimiz ayki kapak konusu Diyarbakır’daki Hevsel Bahçeleri, yüzyıllardır bulunduğu bölgenin hemen bütün sebze ve meyve ihtiyacını karşılarken 180’den fazla kuş türüne de yaşam alanı sağlıyor. Bunlardan ikisi gökgerdan (Luscinia svecica) ve çıvgınlar ise (Phylloscopus collybita) yaz aylarında hızla çoğalan sinek popülasyonunu baskılamasıyla dikkat çekiyor. Dicle Vadisi’nde nehrin her iki yakasında, tarımın yapıldığı bölgedeki arkları mesken edinen gökgerdanlar ve çıvgınlar adeta doğal sineksavar işlevi görüyor!
Özellikle mevsimin ilkbahar olması sebebiyle çiftleşmeye başlayan buğdaycıl veya buğdaybülbülü olarak da bilinen gökgerdanların dişisi, yumurtlama döneminde bolca proteine ihtiyaç duyuyor. Bu nedenle dişi gökgerdanlar genellikle arklardaki çamurlu alanlarda bol bol solucan tüketiyor. Kimi zaman da başını havaya kaldırıp sivrisinekleri gözlemleyen bu sevimli kuşlar birden havadaki sivrisineği kapıyor ve daha sonra yeniden başını önüne eğip solucan arıyor. Pençesiyle ıslak zemini yoklayıp eşeleyerek solucanlara ulaşan gökgerdanlar ani bir hamleyle avını kapıp mideye indiriyor.
Erkek gökgerdanlar, dişiler kadar solucan yemeseler bile gün boyu sivrisinek peşindeler. Uçuşan sivrisinekleri bir süre izleyen gökgerdan aniden sıçrayıp avını kapıyor ve bu serüven bütün gün devam ediyor. Zaman zaman arklardaki yumuşakçaları da avlayan erkek gökgerdanları dişilerden ayırt etmek zor değil. Erkekler dişilere oranla çok daha iridir. On dört santimetre uzunluğundaki gökgerdanın üst bölümleri kahverengi, alt bölümleri dişisinde sarımsı, erkeğinde beyazdır. Erkeklerin parlak mavi renkteki gerdanında bazı alttürlerde pas kızılı, bazılarında ise beyaz bir çizgi bulunuyor. Türkiye’de Anadolu’nun kuzeydoğusunda az sayıda ürerler. Göç zamanı ise öbür bölgelerde de az sayıda görülen bu kuşlar genelde yuvalarının bulunduğu alanda yaşar.
Hevsel Bahçeleri’nde gün boyu sivrisinek tüketen bir başka tür de yeşilimsi kahverengi tüylerin kapladığı gövdesi 11 santimetre boyundaki çıvgınlar. Bu kuşların başı küçük ve yuvarlak, gagası küçük, bacakları ise ince ve siyahımsıdır. Gövdesinin üst tarafı soluk zeytin yeşili, alt tarafı sarımsı olan çıvgınlar, sivrisinek larvalarının çıktığı bahar döneminde küçük akarsuların bulunduğu bölgelerde görülüyor. Tünedikleri dalda bir süre sivrisinekleri kollayarak avını havada, tek hamlede yakalıyor. Tabii bunların hepsi saniyeler içinde oluveriyor. Çıvgınlar, gökgerdanlar gibi Türkiye’nin hemen her bölgesindeki sulak alanlarda bulunabiliyor.
Haber ve Fotoğraflar: Selim KayaSerkan Ocak
ATLAS Mayıs 2014/SAYI:254
