Gümüşhane’de Dipsiz Göl ismi ile bilinen 12 bin yıllık bir göl. Dipsiz Göl, yapılan kazı çalışması sebebiyle susuz kalmıştı. Dipsiz Göl’de yapılan çalışmalara dair gelişmeler Atlas dergisi 2019 Aralık arşivinden:
Gümüşhane’nin Taşköprü Yaylası’nda yasal izinle yapılan define kazısı çalışması sonrasında 12 bin yıllık Dipsiz Göl tamamen kurudu. Şimdi gündemde gölün “sit alanı” ilan edilmesi var…
Gümüşhane merkeze 50 kilometre uzaklıkta, deniz seviyesinden 2 bin 14
0 metre yükseklikteki Taşköprü Yaylası’nda kaynağı ve akarı olmayan Dipsiz Göl’de “define” söylentisi üzerine iki kişi resmi başvuruda bulundu. Türkiye’deki mevzuatlara göre define ile ilgili gerekli şartlar yerine getirilirse gözetim altında arama çalışmaları yapılabiliyor. Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu ile Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün olumlu görüşleri üzerine Gümüşhane Müze Müdürlüğü’nce ilgili kişilere define arama ruhsatı verildi. Gümüşhane Valiliği ile Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün onayı ile 6 Kasım’da jandarma yetkililerinin eşlik ettiği kazıda suyu tahliye edilen göl alanı, iş makineleri ile kazıldı. Jandarmalar, kazı alanına kimsenin yaklaşmasına izin vermedi.
İddiaya göre, Roma İmparatorluğu’nun Anadolu’daki dört büyük lejyonu arasında gösterilen 15’inci Apollinaris Lejyonu’nun hazinesi Dipsiz Göl’deydi. Göl dört gün boyunca kazıldı. Ancak tüm aramalara rağmen gölde hazine olmadığı anlaşıldı. Olayın medyaya yansımasının ardından Gümüşhane Valiliği gölün eski haline getirildiğini açıkladı. Ancak sadece kazılan göl toprakla doldurulmuştu. Artık suyu bulunmayan Dipsiz Göl’den geriye taş ve toprak yığını kalmıştı. Günlerce olayın konuşulması üzerine define için izin veren yetkililer görevden alındı. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Dipsiz Göl’de gerçekleştirilen kazı çalışmalarının, gölün kurumasına neden olduğunu ve ilgililerin haklarında başlatılan soruşturma kapsamında görevden uzaklaştırıldığını duyurdu. Gümüşhane Valiliği de, kazı için uygunluk raporu veren ilgililer hakkında ayrıca soruşturma başlatıldığını açıkladı. Sonuçta izni veren yetkililer Gümüşhane Turizm İl müdürü, Müze müdürü ve müze personeli açığa alındı. Yasal izinle yapılan kazı çalışması sırasında toprak doldurulup yok edilen Dipsiz Göl’ün eski haline dönüştürülmesi için çalışma başlatıldı. Ancak bu iş öyle kolay değildi.
Gümüşhane Valiliği İl Özel İdaresi ekipleri, göl alanına doldurulan dayanıksız toprağı çıkarıp, yerine suya dayanıklı kireçli ve killi toprak döktü. Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) eski öğretim üyesi Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş yaptığı açıklamada, kazının bilinçsizce gerçekleştirildiğini, kazı sonrasında gölün doğal yapısının bozulduğunu, gölün bir şekilde dengede olduğunu, gölün beslenme noktalarının kapanması durumunda gölün eski haline gelmesinin zaman alacağını söyledi.
Jeomorfoloji Derneği de konuyla ilgili bir açıklama yaptı. Dipsiz Göl’ün yağışlar ve yüzeysel drenaj ile beslenen doğal göl olduğu belirtilen açıklamada şu ifadeler yer verildi: “Dipsiz Göl coğrafi anlamda doğru-dan kalın bir kar kütlesinin varlığı ve hareketi ile gelişen bir buz ve kar kütleleriyle oluşan, bunların kristalleşme ve aşındırmaları sonucunda ortaya çıkan çanak yapı. Bir paleocoğrafya arşivi yok olmuştur ve telafisi mümkün değildir. Bilim insanlarının araştırma yapabilmek için aylarca uğraşarak yasal izin ve etik kurulu belgeleri toplamaya çalıştığı ülkemizde, nasıl bir gerekçeyle bu kazıya yasal izin verildiğini anlamak mümkün değil. Dolayısıyla yaşanan bu tecrübe, bu tür izinlerin verilmesinde, konu hakkında bilimsel yeterliliği olan kurumlardan da görüş alınmasının; doğal, kültürel ve bilimsel değerlerimizin korunması, sürdürülebilir kullanımı ve faydalanılması bakımından önemini bir kez daha ortaya koymuştur. Jeomorfoloji Derneği olarak Türkiye fiziki coğrafyasının paha biçilemez doğal değerleri olan göllerimize, bu şekilde kontrolsüz ve bilgisizce zarar verecek her türlü hatalı uygulamaya karşı olduğumuzu kamuoyu ile paylaşıyoruz.”
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, bölgenin SİT alanı ilan edileceğini duyurdu. Ankara Barosu ise, Dipsiz Göl’ün kurutulmasında sorumluluğu olduğu gerekçesiyle Gümüşhane valisi Kâmuran Taşbilek, Gümüşhane Valiliği Kültür ve Turizm müdürü, Gümüşhane Arkeoloji Müzesi müdürü, Gümüşhane Çevre ve Şehircilik İl müdürü, Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Bölge müdürü hakkında “görevi kötüye kullanmaktan” suç duyurusunda bulundu.
KTÜ’nden Doç. Dr. Oğuz Kurdoğlu da Atlas’a yaptığı açıklama da Dipsiz Göl ile ilgili şu bilgileri verdi:
“Dipsiz Göl ile ilgili tartışmalar aslında bu alan bozulmadan önce yapıl¬malıydı. Öncelikle Doğu Karadeniz’de bütün buzul gölleri bir koruma zonu içerisine alınmalıydı. Tabii korumanın tam olarak yapılabilmesi için buraların bozulma¬dan önce korumaya alınması gerekirdi. Şimdi deniyor ki, Dipsiz Göl ile ilgili define aramaları için artık ÇED raporu istenecek. Gölün bulunduğu alan doğal sit ilan edilecek. Öze dönüş çalışmaları yürütülecek ve izleme faaliyetleri artacak. Cevap verecek olursak, Yeşil Yol gibi bütün Doğu Karadeniz ekosistemini tarumar eden bir faaliyet için bile ÇED istenmemişken define araması için istenmesi en hafif deyimiyle komik kaçmaktadır. Gölün bulunduğu alan doğal sit ilan edilecek deniliyor ama artık ortada bir göl yok. Bu neye yarayacak? Bozulduktan sonra ilan edilen sit alanlarının, ya da başka bir koruma statüsünün gerçek anlamda korumaya hiçbir faydası olmayacağı açık. Ama literatüre baktığımızda Türkiye’de daha çok korunan alan varmış gibi görünecek.”
Atlas Aralık 2019
