Atlas Tarih arşivinden (Ekim-Kasım / 2014)… Atlas Tarih’in 2014 Ekim-Kasım sayısıyla birlikte hazırladığı, ‘Atatürk’ün Son Yolculuğu, Özel Fotoğraflarla Adım Adım Cenaze Töreni’ başlıklı özel ekiyle Atatürk’ün cenaze töreni kare kare gözler önüne seriliyordu… İşte o ekten bölümler:
YÜZ BİNLER UĞURLADI
Atatürk’ün ölüm haberinin duyurulduğu ilk andan itibaren Dolmabahçe Sarayı’nın çevresine binlerce insan toplanmaya başladı. Anadolu’nun her tarafından, hatta yurt dışından gelenler Dolmabahçe Sarayı’na konulan katafalkın önünden geçerek saygılarını sunmak için bekliyordu. 16 Kasım günü, 150 bin kişi Atatürk’ün naaşı önünde eğildi. Kafileler salonun büyük kapısına geldikleri zaman duraklıyor, bazıları mendilleriyle ağızlarını kapatıyorlardı. 17 Kasım günü, saat 20.00’den sonra yüzbinlerce insanın yığılması ile meydana gelen izdihamda 11 kişi yaşamını yitirdi. Gece saat 23.30’da yaklaşık 50 bin kişi sırada bekliyordu. 18 Kasım günü ziyaret sürdü. 19 Kasım’da Atatürk’ün cenaze namazı Prof. Şerafettin Yaltkaya tarafından kıldırıldı. On iki generalin omuzunda Dolmabahçe Sarayı’nın dış kapısına çıkarılan tabut, top arabasına konularak binlerce kişinin gözyaşlarıyla, uçak uğultuları ve top sesleri arasında Sarayburnu’na götürüldü. Cenaze alayı dakikada sadece 25 metre ilerleyebiliyordu. Caddelerin tamamı, yol kenarındaki bütün binalar, direkler, camilerin kubbeleri, hatta minareler insan doluydu.
Tophane civarında kalabalık o kadar yoğundu ki yerleştirilen seyyar demir parmaklıklar kırıldı. Boğazkesen Caddesi’nden taşan halkı durdurabilmek için itfaiye su sıkmak zorunda kaldı. Saat 11.00 sularında üzerinde çok sayıda insan bulunan tek katlı bir bina çöktü. Altında kalanlar oldu. Cenaze alayı Sarayburnu’na 12.30’da varabildi. Atatürk’ün naaşı Zafer Torpidosu ile Yavuz Zırhlısı’na nakledildi.
Yavuz’la İzmit’e taşınan tabut burada hazır bekletilen trene bindirilerek Ankara’ya getirildi, 21 Kasım 1938’de Ankara’da yapılan büyük cenaze töreninin ardından Etnografya Müzesi’ndeki geçici kabrine götürüldü. Ve 10 Kasım 1953 Atatürk’ün naaşı Etnografya Müzesi’nden alınarak Anıtkabir’e nakledildi.
Atatürk son günlerinde Afet İnan ile birlikte Acar Motoru’nda. Hastalığın yorgunluğu Atatürk’ün yüzüne yansımış.
Ekim-Kasım sayımızda Atatürk’ün son günleri ve cenaze törenini, araştırmacı Necmettin Özçelik’in özel arşivinden ve Hürriyet arşivinden bir kısmı yayınlanmamış veya az bilinen fotoğraflarla bir albüm olarak hazırladık. Değerli katkısı için Necmettin Özçelik’e çok teşekkür ediyoruz.
10 Kasım 1938. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu artık hayatta değil.
Atatürk’ün naaşı 16 Kasım Çarşamba günü Dolmabahçe Sarayı’nın muayede salonunda üzeri Türk bayrağına sarılmış şekilde katafalka konuldu ve Başbakan Celal Bayar’ın eşliğinde saygı geçişi başladı.
Atatürk’ün naaşı, 19 Kasım 1938 Cumartesi günü sabahı Prof. Dr. Şerafettin Yaltkaya tarafından cenaze namazının kılınmasının ardından 12 generalin omuzunda sarayın dış kapısına çıkarıldı.
Tabut, top arabasına konularak, İstanbul halkının gözyaşları arasında Gülhane Parkı’na götürülmek üzere yola çıktı.
Halk cenazeyi görebilmek ve Atatürk’e son kez veda edebilmek amacıyla geçiş güzergâhını hıncahınç doldurmuştu.
Cenaze konvoyu Fındıklı, Tophane, Karaköy, Galata Köprüsü, Eminönü, Bahçekapı, Sirkeci ve Gülhane Parkı hattı üzerinden Sarayburnu’na doğru yol aldı.
Atatürk’ün cenaze törenine katılmak için gelen kalabalık o kadar büyüktü ki, izdiham yüzünden yaralananlar oldu.
Atatürk’ün naaşı geçerken halk cenaze arabasını görebileceği her yeri doldurmuştu. Çatılar, balkonlar, kaldırımlar üst üste insan doluydu.
Kortej saat 11.00’den sonra Karaköy Meydanı’na ulaşabildi.
Cenaze alayı Karaköy’e ulaştığında kalabalık bütün sokakları doldurmuştu.
Cenaze alayı geçerken Galata Köprüsü’nün üstü, hatta Yeni Camii’nin kubbe kenarları dahi en üst yüksek noktalara kadar her yer insan doluydu.
Ata’nın naaşı, Sarayburnu’na getirildiğinde saat 12.30’u gösteriyordu.
Zafer Torpidosu sahilde bekliyordu. Burada tabut eller üzerinde gemiye yerleştirildi.
Zafer Torpidosu Atatürk’ün naaşını Yavuz Zırhlısı’na nakletmek üzere yola çıktı.
Zafer Torpidosu Atatürk’ün naaşını Yavuz Zırhlısı’na nakletmek üzere yola çıktı.
Atatürk’ün naaşı Yavuz Zırhlısı’na nakledilirken tören boyunca top atışları devam etti. Savaş uçakları zırhlının üzerinden saygı uçuşu yaptı.
Yavuz Zırhlısı cenazeyi İzmit’e getirdi. Burada zırhlıdan alınan cenaze, özel olarak hazırlanan trene konuldu. Gece geç saatler olmasına karşın halk İzmit’te de Atatürk’ün naaşını görmek için toplanmıştı.
Cumhuriyet’in kurucusunun naaşı trenle başkent Ankara’ya götürüldü.
Başbakan Celal Bayar’ın başkanlığındaki heyetin Ankara’ya getirdiği cenazeyi Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, TBMM Başkanı Abdülhalik Renda, Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak, bakanlar, milletvekilleri, devletin ileri gelenleri ile ordu mensupları karşıladı.
Atatürk’ün naaşı Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde hazırlanan katafalka konuldu.
Ankara’da onbinlerce kişi Atatürk’ün naaşının önünden saygıyla geçerek son görevini yerine getirdi.
21 Kasım 1938 Pazartesi günü, sivil ve askeri yöneticiler ile yabancı devlet temsilcilerinin hazır bulunduğu ve yüzbinlerin katıldığı büyük bir tören yapıldı.
21 Kasım günü Atatürk’ün naaşı 12 milletvekili tarafından katafalktan alınarak top arabasına konuldu.10.45’te cenaze korteji Etnografya Müzesi’ne doğru Cumhurbaşkanlığı Bandosu’nun çaldığı Chopin’in Cenaze Marşı eşliğinde yürüyüşe geçti.
Cenazenin bulunduğu top arabasını, İstiklal madalyası takmış bir general ve hemen ardında da Atatürk’ün kızkardeşi Makbule Atadan takip ediyordu. Cenaze törenine Almanya, İngiltere, Sovyetler Birliği, Bulgaristan, Fransa, İran, Yunanistan, İtalya, Macaristan, Romanya, Yugoslavya, Mısır, Irak, Arnavutluk, Afganistan ve Milletler Cemiyeti heyetleri katıldı.
Cenaze korteji 13.10’da Etnografya Müzesi’ne ulaştı. Cumhurbaşkanı İnönü ve protokol burada yerlerini aldılar.
Daha sonra Atatürk’ün tabutu Etnografya Müzesi’nde hazırlanan geçici kabre konuldu.
Atatürk’ün naaşı 10 Kasım 1953’te gerçekleştirilen bir törenle Ankara Rasattepe’de yaptırılan Anıtkabir’e nakledildi.
Atatürk’ün naaşı Anıtkabir’de.
ATLAS TARİH – 28
Atatürk’ün Son Yolculuğu, Özel Fotoğraflarla Adım Adım Cenaze Töreni
