Sadece kendi türünün ahbabı olan bir canlı düşünün. Kimseyle dost, kimseyle ortak olmayan. Bağımsız, başına buyruk ve özgür. Doğada, ya da şehirde insanlarla en yakın mesafede yaşayan, ama asla evcilleşmeyen, zekâsıyla takdir edilen, aykırı davranışlarıyla mesafeli durulan, efsanelerde, söylencelerde kadim zamanlardan bu yana kendine yer bulan kargadır o!
YAZI: KEREM ALI BOYLA
Kargalar insanların en iyi bildiği kuş gruplarının başında gelir. Büyük kara cüsseleri ve bet sesleriyle varlıklarını hissettirirler. Şehirde ve kırda insan faaliyetini yakından takip eden, müthiş uyum kapasiteleri sayesinde kendilerine yeni fırsatlar yaratan bir familyadır kargagiller. Zekâları ve sosyal yetenekleriyle dikkat çekerler. Bizimle yaşayan, Odin’in kuzgunları mitindeki gibi bizi yakından takip eden kuşlardır kargalar. (En üstteki fotoğraf: Çevreden bulduğu dalları gagasında toplayan bu karga, tahmin ettiğiniz üzere yuva yapma hazırlığında. / FABIAN SOMMER/DPA/AFP/GETTY IMAGES)
Elbette “karga” deyince tek bir türden bahsetmiyoruz; karşımızda kalabalık bir kuş ailesi var. Dünya üzerinde 129 farklı karga türü bulunuyor. Bunların 45’i bizim bildiğimiz siyah renkli kargaları ve kuzgunu da barındıran Corvus cinsi altında toplanıyor. Diğerleri dağ kargaları, saksağanlar, alakargalar ve Amerika kıtasının mavi kargalarıdır. Güney Amerika’nın güney ucu ve Antarktika dışında dünyanın neredeyse tamamında yaşarlar, yaşamadıkları tek ülke Şili’dir! Himalayalar’ın doruklarından Avustralya çöllerine kadar uç doğa koşullarına uyum sağlamış, Grönland kıyısından Okyanusya adalarına kadar tüm alanları fethetmişlerdir. Diğer kuşların aksine çoğunlukla yerlidirler, en soğuk mevsimlerde bile alanlarında kalabilirler.
KARGALAR UZUN YAŞAMAZ
Kargalara dair en çok duyulan şehir efsanelerinin başında 100 yıldan fazla yaşadıkları gelir. Aslında kargalar ortalama yedi-sekiz yıl, kuzgunlar ise 10-15 yıl yaşarlar. Bugüne kadar en uzun yaşamış karga, 59 yaşında öldüğü belirtilen Tata isimli bir Amerika kargası. Ancak Tata’nın yaşı uzmanlarca teyit edilmemişti.
Kargaların zekâsı ise gerek bilim insanları, gerek toplum nezdinde her daim dikkat çekmiştir. Yeni Kaledonya kargası üzerine yapılan son araştırmalar, kafes içinde kilit anahtar bulunan ve ancak bir seri mantık ile çözülebilecek problemlerin üstesinden gelebildiklerini gösterdi. Bu karga, primatlardan sonra en karmaşık problem çözen hayvan türüdür.
Bir diğer bilinen gerçek ise kuzgunun yediye kadar sayabilmesidir. Bu olgu basit bir deneyle ortaya çıkmıştır. Bir kuzgun yoğun ve sık bir koruda yuvalamaktadır. Ne zaman insanlar bu koruya girse, yuvaya gelebilecek muhtemel bir tehlike endişesiyle alarma geçer ve gaklayarak devriye atmaya başlar. Ağaçların yoğun yaprakları nedeniyle ormanda ilerleyen grubu izleyemez, ancak grubun girişini ve çıkışını görebilir. Yedi kişi ormana girdiğinde kuzgun alarma geçer, bir süre sonra bu yedi kişi ormandan çıkınca kuzgun rahatlar.
Kargaların zekâsı gerek bilim insanları, gerek toplum nezdinde her daim dikkat çekmiştir. GETTY IMAGES.
Kargaların sosyal yaşamlarında dikkat çeken bir davranış da, kendi türdeşlerini, özellikle de yavruları kollamalarıdır. Üstelik bunu grup halinde yaparlar. Bu nedenle yuvadan düşen bir karga yavrusuna yardım etmeye çalışanlar, kalabalık bir karga topluluğunun saldırısına uğrayabilir. Hatta bazen bu karga topluluğu yavrularını “tehdit eden” kişiyi hatırlar; giysilerinden, saçlarından ve yüzünden tanıyabilir. Benzer biçimde kargalar yırtıcı kuşları alanlarında kovmakta da çok etkilidir. Sahalarına giren kartal, şahin veya atmacayı önce tek başlarına, ardından kalabalık bir sürü halinde, yırtıcı alanı terk edene kadar kovalarlar. Dinlenen bir kartal ya da baykuşa rahat vermezler; onu saatlerce taciz eder ve en sonunda da alanlarından kovarlar. Kuzgun, tıpkı köpek, ayı ve yunuslar gibi son derece oyuncu bir türdür. Kuzgunlar bazen eğlencesine uçuş sırasında sırtüstü döner ve kanatlarının üst tarafının üstünde kayarak uçar.
Bu birkaç saniyelik eğlence, kuş gözlemcilerinin sıkça tanık olduğu bir gösteridir. Hatta kuzgunların karlı bir yamaçtan ve çatıdan sırtüstü aşağıya kaydığı da gözlenmiştir. Kuzgun tepenin sırtına çıkar, önce karnının üstüne baş aşağı kara
yatar, sonra yuvarlanarak sırt üstü konuma geçer ve kayar. Yamacın aşağısına ulaştığında ayağa kalkıp silkelenir, tekrar sırta uçar ve hareketi tekrarlar.
KONUNUN TAMAMI ATLAS’IN EKİM 2020 SAYISINDA. SATIN ALMAK İÇİN TIKLAYINIZ
ATLAS · EKİM 2020
