Homo erectus’un kafatasına ait fosil parçalarının dijital çekimleri Pamukkale Üniversitesi Hastanesi’nde bilgisayarlı tomografiyle yapıldı. Fosil şu anda Pamukkale Müzesi’nde koruma altında.
Denizli’nin Kocabaş beldesinde 2002’de tesadüfen bulunan fosil insan kafatası kalıntılarının 1.1 milyon yaşında olduğu tespit edildi. Bu kalıntılar sayesinde Anadolu’nun, Afrika’dan çıkan ilk insanın dünyaya yayılımı sırasında geçtiği, yaşadığı yerlerden biri olduğu ispatlandı.
Anadolu’nun, Afrika’dan çıkan ilk insanın dünyaya yayılımında geçtiği, yaşadığı yerlerden biri olduğu Denizli’de bulunan fosil insan kalıntıları ile ispatlandı. Denizli’nin Kocabaş beldesinde, 2002 yılında bir traverten bloğunun işçiler tarafından kesilmesi sırasında ortaya çıkan birkaç kemik parçası bugünlerde insanlık tarihi ve dünyaya yayılırken kullandıkları göç güzergâhını aydınlatması yönüyle gündemde.
Fosili keşfeden Pamukkale Üniversitesi Jeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. M. Cihat Alçiçek, Aix-Marseille Üniversitesi bünyesindeki CEREGE (Centre Européen de Recherche et d’Enseignement des Géosciences de l’Environnement) laboratuvarları ile TÜBİTAK ve CNRS (Centre National de la Recherche Scientifique) işbirliğiyle desteklenen bir projeyle fosilin yaşlandırmasını yaptı. Fosil içeren kaya kütlesinin yaşı paleomanyetizma ve kozmojenik izotop yaşlandırmalarının bir arada kullanılmasıyla tespit edildi. Çalışmalar sonucunda fosil içeren kaya kütlesi dolayısı ile fosilin yaşı 1.1 milyon yıl olarak saptandı. Böylece bu fosil kafatası parçalarının Anadolu Yarımadası’nın bilinen tek ve en eski Homo erectus bulgusu olduğu belgelendi. Sonuçlar 2014 yılı başında ünlü Earth and Planetary Science Letters dergisinde yayımlandı. Ayrıca Anthropologie dergisinin 2014 yılı ilk sayısının tamamı bu fosile adandı.
Kocabaş buluntusundan önce Homo erectus’un 1.8 milyon yıl önce Afrika’dan ayrıldığı ve 1990’lı yıllarda Gürcistan’da bulunan benzer fosillere dayalı olarak Avrupa’ya göçün, Kafkaslar üzerinden olduğuna dair görüş birliği vardı. Kuzey rotası dışında daha batıda, Avrupa’da bulunan fosil insan kalıntılarından ötürü Anadolu’nun Avrupa’ya göç için bir güzergah olması gerektiği hep düşünülmüş ancak fosil kanıt bulunamamıştı. Kocabaş fosili bu görüşü desteklemekle birlikte yaşlandırma sorunu tam olarak çözümlenememişti.
Kocabaş insanının içinde bulunduğu kaya kütlesinin yaşlandırması doğrudan fosilin de yaşlandırmasını sağladığı gibi Batı Anadolu’ya ilk insanın ne zaman ve nereden ulaştığı ve aynı zamanda buradan Avrupa’ya göç sorusunu aydınlatmasına dair günümüzün en önemli antropolojik buluşu oldu. Şimdiye kadarki yaşlandırma girişimleri uygulanan tekniklerin yetersizliği nedeniyle sonuçsuz kalmıştı. Prof. Alçiçek ve çalışma arkadaşları, günümüzde bilinen en gelişmiş ve modern yaşlandırma tekniklerinden paleomanyetizma ve kozmik radyoaktif izotopların yarılanma yaşının birbirini denetler nitelikte birlikte değerlendirilmesiyle kesin sonuç elde ettiler.
Bir işçinin merakı sayesinde alıkonan ve sonra bölgede jeolojik araştırmalar yapan Prof. Alçiçek’in bir tesadüfle uğradığı bu işletmede buluntuyu fark etmesi, insanlık tarihi ve dünyaya yayılış öyküsüne dair yeni ufuklar açılmasını sağladı. Anadolu’da benzeri çalışmaların sürdürülmesi ve yeni bulgular edinilmesinin, insanlığın bu büyük göç macerasına dair yeni ve daha ayrıntılı bilgiler sunacağı şüphesizdir.
Haber: Tülay Zihni Özgür / Fotoğraf: M. Cihat Alçiçek
Atlas Haziran 2014 / Sayı 255
