İstanbul’un deniz koruma alanı Tavşan Adası çevresinde mercan aşılama çalışmaları devam ediyor. Özellikle yumuşak mercan türü sarı gorgon için büyük önem taşıyan Marmara’nın geleceği, bugün atacağımız adımlara bağlı.
YAZI: MUSTAFA TÜRKER ERŞEN / FOTOĞRAFLAR: FERHAN COŞKUN
Üzerinde martıların döndüğü küçük ve taşlık Tavşan Adası’nın biraz açığındaki tekne dalgalarla birlikte hafif hafif kımıldanıyor. Marmara’nın yakın bir noktası burası, Tavşan Adası’nın biraz gerisinde Büyükada var, arkasında diğer Prens Adaları sıralanıyor, en geride ise gri sarı bir pusun içinde İstanbul’un beton blokları göze çarpıyor. Şehrin bu kadar yakınında, denizin bu işlek bölgesinde Marmara’nın en önemli doğa hazinelerinden birinin yattığına inanmak güç. Ama şu an İstanbul’un ilk deniz koruma alanındayız. Tavşan, diğer adıyla Neandros Adası ve çevresi, Nisan 2021’den beri “kesin korunacak hassas alan” statüsüne sahip. Büyükada’nın 2 kilometre güneyindeki Tavşan Adası 90 metrelik, deniz kuşlarından başka sakini olmayan bakir bir kayalık. Onu çevreleyen sularsa kalkan, orkinos, lüfer gibi giderek daha az rastlanan balık türlerinin üreme ve geçiş alanı. Bu sular ayrıca Marmara’nın az bilinen bir özelliğine, nadir mercanlara ev sahipliği yapıyor.
Deniz Yaşamını Koruma Derneği üyeleri, Tavşan (Neandros) Adası sularında, 35 metre derinlikte sarı gorgonları yeni yuvalarına yerleştiriyor.
Dalgıçlar birer birer denize atlayıp gözden kayboluyorlar. Diplerde hassas, dikkat isteyen bir iş bekliyor onları. Önceden temizlenip hazırlanmış kaya yüzeylerine özel bir hamur uygulayıp mercan ekecekler. Koruma altındaki bu sular Marmara Denizi’nin mercan varlığı açısından büyük öneme sahip, ayrıca başka noktalardan getirilip ekilen mercanlar için güvenli bir sığınak. Deniz Yaşamını Koruma Derneği ve Anadolu Efes, bu zenginliğin korunması ve restorasyonu için “Denize +1 Nefes” adlı bir proje yürütüyor. Marmara mercanlarından kendiliğinden kopan ve yaşama şansı bulamayan parçaların bu bölgeye getirilmesini kapsayan mercan transplantasyonu, projenin önemli ayaklarından biri. Dalgıçlar tekneye dönüp aşağıda mercan ekimi sırasında çektikleri videoyu bizlere izletirken, projenin danışmanı, İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Nur Eda Topçu şu bilgileri veriyor: “Marmara çevresinde nüfus yoğunluğu çok yüksek, ama bir yandan da hâlâ çok önemli doğal zenginlikler barındırıyor. Bunun nedenlerinden biri Marmara’nın Karadeniz ile Akdeniz arasındaki özel konumu. Marmara’da üç ayrı katman bulunuyor. Üstte Karadeniz suyu, orta kısmında ‘kristal’ dediğimiz tabaka ve en altta Akdeniz suyu var. Bugün ekilen sarı gorgon türü mercanlar tüm yıl 15-16 derece sabit sıcaklığa sahip en alt katmanda yaşıyor ve Marmara’nın özel akıntı yapısı sayesinde sıcaklık değişimlerinden etkilenmiyor.”
İstanbul’un Tavşan (Neandros) Adası ve çevresi 2021’de “kesin korunacak hassas alan” ilan edildi. DAĞHAN KOZANOĞLU
Aşılanan yumuşak mercan türü sarı gorgonda (Eunicella cavollini) Akdeniz’de 1999 yılından beri sıcaklık anomalilerine bağlı toplu ölümler görülüyor. Uluslara rarası Doğa Koruma Birliği’ne (IUCN) göre sarı gorgon, Akdeniz’de tehdide en açık türlerden biri. Bu nedenle Marmara onlar için büyük öneme sahip. Tavşan Adası çevresine bu mercan türünün ekimini yapan dalgıçlar arasında bulunan Deniz Yaşamını Koruma Derneği yönetim kurulu başkanı Volkan Narcı şunları söylüyor: “İstanbul Üniversitesi ve TÜBİTAK desteğiyle 2017’den bu yana mercan nakilleri yapıyoruz. Dünya genelinde başarı oranı yüzde 20-25 iken biz yüzde 70-80’e ulaştık. Ayrıca Tavşan Adası’na ve sualtına kurulacak kameralarla bu alanı sürekli izleyebileceğiz”
Marmara’nın özel koşulları sayesinde, Akdeniz’de çok daha diplerde görülebilen mercanlar burada yüzeyin daha yakınında karşımıza çıkıyor. İtalya ve İspanya’da Akdeniz mercanlarını araştıran meslektaşlarımız Marmara’ya gıpta ediyor.
— Doç. Dr. Nur Eda Topçu
Marmara’daki sarı gorgonların üzerleri geçen yaz müsilaj tabakasıyla kaplanmıştı.
