Dünya pamuğa “beyaz altın” diyor ve ekliyor “stratejik bir ürün”! Lifiyle tekstil alanında, giyimde kuşamda, çiğitiyle soframızdaki margarinde ve biyodizel yakıtta, kapçık ve küspesiyle yem sanayisinde, linteriyle kağıt, selüloz, barut yapımında kullanılan pamuk Anadolu’nun en eski tarım ürünlerinden biri. Atlas, Çukurova’dan Güneydoğu’ya, Ege’den İstanbul’a tarlada, fabrikada ve vitrinde pamuğun serüvenini izledi.
Yazı: Tevfik Taş
İnsanın yeryüzüne gelişini ve gidişini Karacaoğlan’ın türküsünden daha güzel hangi söz özetler bilmiyorum: “Üryan geldim yine üryan giderim.” Genlerinde taşıdıkları dışında her bakımdan çıplak gelir insan dünyaya, sevapsız, günahsız, önyargısız; her bakımdan işlenesi, giydirilip kuşatılası bir “tabula rasa” boş bir levhadır insan.
Ama dünyaya gelişiyle gidişi arasındaki süreçte giyinmeyi öğrenir insan, ister, giyinme tarzları seçer, şekillendirir… Ve giydiği şey bir süre sonra insanı şekillendirir, insan giydiğinin şekli şemailiyle, renkleriyle özdeş olur. Bütün bu süreçte, insanlığın en eski dostudur pamuk.
Çoğunluğun “hafiflik” sembollerinden biri saydığı pamuk hakikaten öyle midir? Pek çok insanın çocukluğundan kalma o muzip soruyu anımsayalım: “Bir kilo demir mi ağır, bir kilo pamuk mu?” Bu basit ironinin tarihte de bir yeri var. İşgalci müşkülpesentliğiyle Colomb ve adamları Amerika’ya ayak bastıklarında, Bahama Adaları’nda pamuk, kim bilir kaç yüz yıldır üretiliyordu. Tarihi kılıçla, demir prangayla, vurdu kırdıyla başlatanlarla, pamukla başlatanlar arasındaki o yaman çelişki bugün de yeryüzünü derin, ağır bir ironi olarak belirliyor demek abartı olmasa gerek. Biri yeryüzünün evlerini, yataklarını, bebeklerini, sevmelerini eşi menendi bulunmaz bir biçimde giydiriyor, diğeri kazanç hırsının terörüyle soyuyor.
Bilim insanlarının Meksika’daki kimi mağaralarda yaptıkları araştırmalarda buldukları pamuk kozası kalıntılarının ve pamuklu kumaş parçalarının yaklaşık 7 bin yaşında olduğu ortaya çıktığında, pamuk üretenleri, “tarihsiz” sayan Avrupalı bakış açısı, pamuğun o bulutsu ağırlığınca bir darbe daha yedi. Dahası paleontologların buldukları o pamuğun, bugün Amerika’da yetiştirilen türlerden birine benzediği de anlaşıldı.
Fotoğraf: Araştırmacılar pamuğun Türkiye’deki tarihinin “İÖ 330 yılına dek” uzandığını yazıyor. Anadolu’daki yaygınlaşması ise 11. yüzyılda Selçuklular, 14. yüzyılda Osmanlılar devrinde gerçekleşmiş. Adana, Çukurova bölgesinin pamuk tarımı yapılan ilk yerleşimlerinden biri olarak bugün de pamuk üretimini sürdürüyor. (Yusuf Aslan)
Yazının devamını Atlas’ın Şubat 2015 sayısında ya da iPad, iPhone, Android Şubat 2015 uygulamalarında okuyabilirsiniz.
https://play.google.com/store/apps/details?id=com.doganburda.atlasandroid&hl=tr
Atlas Şubat 2015 / Sayı 263
