“Komple bir coğrafyacıydı” diyor Celal Şengör Jules Verne için. Fransız Coğrafya Cemiyeti’nin (La Société de Géographie) davetiyesini gösteriyor heyecanla bana ve Atlas Tarih’in yayın yönetmeni Kansu Şarman’a. “Dünya’nın en eski ve saygın coğrafya cemiyetinin üyeleri söylüyorlar bunu: Coğrafyacı Jules Verne!”
Dünya atlasları koleksiyonundan dönemine uygun bir tanesini seçen Prof. Şengör bizi yazarın peşinde, maceradan maceraya sürüklemeye başlıyor. “Sneffels!” diyor gür sesiyle İzlanda’da Reykjavik’in kuzeyinde bir dağı göstererek. Arzın Merkezine Seyahat’e bu volkanın ağzından girerek ulaşmaya çalışan bilim adamı Otto Lidenbrock’tur kendisinin de jeolog olmasına, hayatını bilime adamasına sebep olan. Esrarlı Ada’yı, ne kadar hayali de olsa, kitaptaki koordinatlarının gösterdiği Büyük Okyanus’un güneyinde arıyoruz. Amerikalı bir grup kaçak yanlarında sadece iki tane saat ve çelik bir köpek maskesiyle bu adada mahsur kalmıştır; tuğladan telgrafa, yalnızca doğal kaynaklardan yararlanarak mühendislik harikaları yaratmışlardı burada.
Tek Osmanlı karakteri İnatçı Keraban’ın rotasını da dolaşıyoruz: Tophane’den yola çıkıp, Karadeniz’in çevresini dönüp Üsküdar’a varıyoruz. “Etkileyici olan, şehirleri, doğayı betimlemesi değildir Keraban’ın, Trabzon’da görüp şaşıracağı adeti, Odessa’da yenecek yemeği bile bilmesidir yazarının” diyor Şarman. “O yüzden komple bir coğrafyacıydı zaten” diye tamamlıyor Şengör. İnsanın üzerinde yaşadığı dünyayı, jeolojisinden, kültüründen, matematiğinden ayrı düşünmek mümkün müdür? Coğrafya bunların tümüdür.
Celal Hoca ve Kansu’yu seyretmek, dinlemek çok hoşuma gidiyor. Ne zamandır görmediğimi fark ettiğim, çocuksu bir heyecanla tartışıyorlar. Jules Verne’in neden ülkemizde çocuk yazarı olarak algılandığını da anlamaya başlıyorum: “Bilme arzusu, öğrenme isteği, merak, keşfetme ihtiyacı” bulunduğumuz mekâna sığmıyor, taşıyor sanki. Çocuklarımızın okula başlarken sahip olduğu, mezun olduklarında çoktan ellerinden alınmış dürtüler değil mi bunlar?
Sinan Çakmak
Fotoğraf: Denizler Altında 20 Bin Fersah romanının orijinal baskısındaki gravürde Kaptan Nemo, gemisi Nautilius’un üzerinde ölçüm yaparken betimlenmiş.
Atlas Mayıs 2015 / Sayı 266
